Het meisje dat in de kleuterklas al leest. Hoogbegaafd of gewoon thuis al veel geoefend? Die jongen in vwo 3 die zoveel meer kan dan eruit komt. Typische puber of hoogbegaafd?
Eén signaal maakt niet hoogbegaafd. Het is het totaalplaatje aan kenmerken, waardoor er bij jou als leerkracht een lampje moet gaan branden. Wat zijn die kenmerken dan?
Kenmerken van hoogbegaafdheid bij kinderen
Hoogbegaafdheid diagnosticeren hoef je als leerkracht gelukkig niet zelf te doen. Maar het begint vaak wel bij jou. Door een eerste signalering.
Omdat het signaleren niet altijd makkelijk is kan het goed zijn dat er een specialist hoogbegaafdheid is binnen op school die samen met de leerkracht verder kan inzoomen.
In de post-hbo opleiding hoogbegaafdheid en differentiatie spreken we over kenmerken die vallen onder: anders zijn, anders denken en cognitieve mogelijkheden. De volgende kenmerken van hoogbegaafdheid kun je herkennen in je klas.
1 – Cognitieve voorsprong
Hoogbegaafde kinderen lopen voor in ontwikkeling. Ze maken als peuter bijvoorbeeld al puzzels van 500 stukjes of je ziet een leerling in groep 3 een ingewikkeld schaakvraagstuk oplossen.
Hoe vroeger dit gesignaleerd wordt, hoe beter. Kinderen kunnen zich al jong aanpassen aan wat er van ze verwacht wordt. Daardoor kan een cognitieve voorsprong al jong niet meer opvallen.
2 – Out off the box denken
Denkt een kind anders, dan is dat een sterk kenmerk van hoogbegaafdheid. Bijzondere en slimme oplossingen, kritische denkers of nadenken over onderwerpen waar klasgenoten niet mee bezig zijn bijvoorbeeld.
3 – 'Anders' zijn
Bij hoogbegaafde kinderen valt op dat ze ander gedrag vertonen dan klasgenoten. Ze zijn vaak sensitiever of ervaren dat ze “anders” zijn. Ze kunnen perfectionistisch zijn en een sterk rechtvaardigheidsgevoel hebben.
Situaties waar andere kinderen de schouders bij ophalen, kan voor een hoogbegaafd kind een heftigere reactie geven.
4 – Moeilijker aansluiting vinden in de klas
De interesses van hoogbegaafde kinderen liggen meestal ergens anders dan bij hun klasgenoten. Het ontmoeten van ontwikkelingsgelijken is ook voor hoogbegaafde leerlingen belangrijk. Dit lukt niet altijd binnen de reguliere groep, waardoor het lastiger kan zijn om aansluiting te vinden bij klasgenoten.
5 – Razendsnel nieuwe kennis opdoen
Kijk niet alleen naar de voorsprong van een leerling, maar ook naar het tempo van leren en hoe snel dit gaat. De methodes in het onderwijs gaan uit van 15 keer herhalen. Een hoogbegaafd kind heeft aan één of twee keer herhalen vaak al genoeg.
6 – Kans op belemmeringen in leervaardigheden
Kinderen die nooit hoeven te reiken om iets te leren, hebben als het ware een lege gereedschapskist. Ze weten niet hoe ze iets moeten aanpakken dat ze niet vanzelf kunnen. De overgang van het po naar het vo kan daarom lastig zijn.
Een ander herkenbaar kantelpunt is bijvoorbeeld vwo 3, wanneer de stof moeilijker wordt en leren ineens tijd kost. Onderpresteren, faalangst en ook gedragsproblemen kunnen hieruit voortkomen.
7 – Zichzelf als norm zien
Hoogbegaafde kinderen vinden het vaak gek dat andere kinderen iets niet kunnen wat voor hen vanzelfsprekend is. Het is toch heel makkelijk? Hierdoor liggen ze soms niet lekker in de groep.
Je vermoedt hoogbegaafdheid. Wat nu?
Blijf allereerst in gesprek met de leerling en de ouders. En bekijk wat de procedure van jouw school is om verder te gaan. Zijn er observatieformulieren, wat zie je in de toetsresultaten, is er iets bekend vanuit de voorschoolse situatie of als je in het vo werkt: wat was de overdracht vanuit het po?
Je gaat op speurtocht om het beeld completer te maken. Vanuit die verdiepte signalering is het ook goed om een specialist of een ib’er in te schakelen. Samen met de ouders en de leerling bekijk je wat er nodig is om het kind happy te krijgen of te houden.
Verdiep je nog verder in hoogbegaafdheid
Hoogbegaafde kinderen hebben het nodig gezien en begrepen te worden. Dit vergt meer dan de kenmerken herkennen. Wil je een sterke basis voor de omgang met hoogbegaafdheid in jouw school?
Wil je snappen wat er onder het gedrag van je leerlingen zit? Bekijk dan de post-hbo hoogbegaafdheid van Driestar onderwijsadvies voor onderwijsprofessionals in het po en het vo.
In een jaar leer je meer over de verschillende soorten hoogbegaafdheid, signaleren, diagnosticeren en begeleiden van hoogbegaafde leerlingen. Door intervisie en advies van onze experts krijg je scherp wanneer regulier onderwijs niet meer aansluit bij wat een leerling of een groep nodig heeft.
