In de stromende regen gaan meer dan 135 deelnemers uit alle hoeken van het land op weg naar Gouda. Vandaag is het symposium Onveilige thuissituatie. Een actueel thema!
Door: Laura Zwoferink (docent Ad-PEP Driestar hogeschool)
Bij Driestar onderwijsadvies ontvangen de deelnemers een warm welkom. Een badge en een verzorgd programmaboekje worden in ontvangst genomen en daarna wacht een kopje koffie met een heerlijke koek.
Evert de Bruin, manager Driestar onderwijsadvies opent deze dag met het lezen van 2 Samuël 13: 1-22. Daarmee zijn we direct bij het onderwerp van deze dag. De verkrachting van Thamar, haar pijn, het door haar broer opgelegde zwijgen en haar eenzaamheid geven een eerlijk beeld van de impact die seksueel misbruik heeft.
De Bruin geeft aan dat door alles heen toch uit deze familie van koning David de Verlosser is geboren. Hij spoort de deelnemers aan een luisterend oor te bieden aan slachtoffers van misbruik. Handel professioneel vanuit een christelijke houding.
Lezing Rinke Verkerk
Rinke Verkerk, auteur van het boek ‘Het hele dorp wist het’, start haar hoofdlezing met een terugblik op het Bijbelverhaal van Thamar. Ze geeft een eerlijk beeld van misbruik in de reformatorische gezindte. De cijfers zijn even hoog als in de seculiere wereld. Er komt de laatste tijd veel boven water. Grote (gesloten) gezinnen en een hiërarchische verdeling van man en vrouw binnen het gezin zorgen voor meer kans op misbruik.
In elke klas van de basisschool zit gemiddeld 1 kind dat slachtoffer van misbruik is. Bij jeugdigen in de leeftijd van 11 tot 16 neemt dat toe naar 2,5 tot 3 per klas. In 80 % van de gevallen is de dader een bekende. Een derde van de daders is zelf ook misbruikt. Deze cijfers zijn alarmerend. Er moet iets gedaan worden!
Wegkijken is geen optie
Rinke betoogt in haar lezing dat wegkijken geen optie is, maar wel vaak de realiteit. Omstanders stellen zich in eigen belang neutraal op. Maar dat is de leugen van de neutraliteit. Er is daardoor geen bescherming van het slachtoffer. Het is zelfs zo dat een slachtoffer verdacht gemaakt wordt ‘ze heeft het er zelf naar gemaakt’, wordt gezegd. Of, ‘ze komt uit een besmet gezin’.
De impact op seksueel misbruik is enorm! Kijk daarom niet weg, zegt Rinke met nadruk. Tegelijkertijd vertelt ze eerlijk dat zij dat ook deed. Lenneke, het meisje uit haar boek, werd door haar opa misbruikt. Ze deelde haar pijn met Rinke tijdens een fietstocht van school naar huis. De tranen van Lenneke liepen als stromen over haar wangen net als de regen over de ramen van de auto. Maar Rinke keek haar na deze ontboezeming nooit meer aan, ondanks de hoopvol gerichte ogen van Lenneke.
Jaren later, als Rinke moeder wordt van een dochter, komt er een diep schuldgevoel en gaat ze op zoek naar Lenneke. Ze beschrijft in haar boek het onthutsende verhaal van Lenneke. Ze gebruikte daarvoor 27 bronnen.
Wat kun je doen?
Kinderen die misbruikt worden, hebben een trauma. Ze geven zichzelf altijd de schuld. Als omstanders wegkijken of ook schuld op het slachtoffer proberen te leggen is er sprake van een second rape (tweede verkrachting).
Wat is nodig? Slachtoffers moeten erkenning krijgen. Draag het leed samen met hen. Biedt een luisterend oor. Stel open vragen als je voelt dat er iets is. Help hulp zoeken. Houdt dader verantwoordelijk. Ontschuldig het slachtoffer. Geef het slachtoffer ruimte om het misbruik te verwerken. Laat er heling plaatsvinden!
Wat moeten omstanders vooral niet doen? Doen alsof je niets door hebt. Emotioneel reageren. Doorvragen op details. Negatief, beschuldigend of ongelovig reageren. Proberen de situatie zelf op te lossen.
Vragen
Na de hoofdlezing is er veel ruimte voor vragen. De vraag die overal doorheen klinkt is: ‘Wat moet ik doen?’
Rinke laat ons zien dat aandacht, liefde en nabijheid van groot belang is. Seksuele voorlichting voor kinderen werkt preventief maar kinderen weerbaar maken tegen misbruik is te hoog gegrepen volgens haar. Kinderen kunnen dat niet. Stel volwassen daders verantwoordelijk.
Rinke wijst ons op de chatfunctie van meldpunt seksueel geweld of andere meldpunten. Daar kunnen wij onze vragen stellen. Ze is kritisch op systemen. ‘Systemen zijn feilbaar’, zegt ze, ‘en doen niet altijd wat ze beloven.’
Rinke, die christelijk opgevoed is, vertelt ons dat ze ook slachtoffers gesproken heeft die troost uit de Bijbel halen. ‘Jezus was volmaakt’, zegt ze, ‘maar toch slachtoffer (door zijn kruisdood).’ Haar ervaring is dat christelijke slachtoffers wel vaak teleurgesteld zijn in de kerk maar niet in God.
De deelnemers verspreiden zich na de lunch over 9 workshops. In elke workshop gaat het wel over de vraag: Wat moet ik doen?
Bij de uitgang krijgen we een poppetje met een hartje. Op het bijgevoegde kaartje staan drie zinnen:
Observeer met aandacht, reageer met moed, handel met wijsheid
Dat is wat we meekrijgen uit de lezing en de workshops. Deelnemers kunnen terugkijken op een waardevolle dag die hoop opwekt om het verschil te kunnen maken in het leven van een kind in een onveilige thuissituatie.
