24 juni 2019

Leren vliegen! Baby’s en peuters met een ontwikkelingsvoorsprong

Er was eens een meisje dat vleugels kreeg, die groeiden uit haar schouderbladen. De buren spraken de ouders erop aan dat ze die vleugels moesten afknippen. De ouders reageerden verbaasd en weigerden...

... Een poosje later zeiden de buren: ‘Als je ze dan niet wilt afknippen, laat ze dan tenminste kortwieken’. Weer weigerden de ouders en gingen de buren onverrichter zake naar huis. Nog enige tijd later kwamen de buren er weer op terug: ‘Wat doe je het kind aan?’ De ouders zeiden: ‘We leren haar vliegen.’
Tekst: Chris ’t Mannetje

Omgaan met een ontwikkelingsvoorsprong heeft overeenkomsten met de vleugels van het meisje. Het verhaaltje geeft weer hoe de omgeving van het kind kan reageren op een voorsprong in de ontwikkeling. Binnen passende kinderopvang is veel aandacht voor kinderen met een achterstand in ontwikkeling (onder andere door voor- en vroegschoolse educatie). De aandacht voor baby’s en peuters met een ontwikkelingsvoorsprong blijft echter vaak achterwege.

Waarom is vroeg signaleren belangrijk?

Vroeg signaleren van een ontwikkelingsvoorsprong is belangrijk voor een stabiele ontwikkeling van deze kinderen. Bij het niet onderkennen van ontwikkelingsvoorsprong kan verandering in gedrag plaatsvinden. Deze kinderen vinden dan geen aansluiting bij de overige kinderen, doordat zij verder zijn in hun denkontwikkeling. Dit heeft invloed op het spel.

Zij voelen zich ‘anders’ en dat geeft frustratie. Hun gedrag wordt dan nogal eens onterecht uitgelegd als zijnde een ‘achterstand in sociaal-emotionele ontwikkeling’. Het is belangrijk dat zij in de contacten met andere kinderen ondersteund en erkend worden, door de interactievaardigheden goed toe te passen (zie ook dit artikel). Ook is het voor deze kinderen goed om in contact met andere kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong te komen, waarmee ze zich kunnen identificeren.

Kinderen die niet gesignaleerd worden, voelen zich niet erkend in hun behoeften, dat kan resulteren in de volgende gedragingen: flee, fight, freeze:

Flee: Vluchtgedrag – het terugtrekken in hun eigen wereldje, waardoor ze zichzelf isoleren van de buitenwereld
Fight: obstinaat gedrag – het kind krijgt gedragsproblemen doordat het te weinig of niet op een goede manier wordt uitgedaagd
Freeze: berustend aanpassend gedrag – door hun intelligentie weten zij zich goed aan te passen aan de omgeving. Zij gaan dan onderpresteren om zo maar bij de groep te horen

Wat te doen als je vermoedt dat je een kind met een ontwikkelingsvoorsprong op de groep hebt?

Vaak geven ouders bij de aanmelding al signalen door dat hun kind voorloopt op de ontwikkeling. Ga het gesprek met ouders aan en vraag naar de vroege ontwikkeling. Zijn daarin kenmerken van een mogelijke ontwikkelingsvoorsprong? In overleg met ouders kan gekeken worden naar vervolgstappen. Er zijn testen voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong. Het belangrijk om te laten testen bij een op dit thema gespecialiseerde orthopedagoog. Dit geeft meer duidelijkheid.

Hoe herken je jonge kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong?
(bron: Balansdigitaal.nl)

Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong zijn te herkennen aan de volgende kenmerken:
- De baby kan al vroeg het hoofdje optillen en maakt al snel oogcontact.
- Een aantal baby’s kan al snel kruipen en lopen.
- Het kind observeert en analyseert veel voordat een beweging uitgevoerd wordt. Dit verklaart waarom er baby’s zijn met een ontwikkelingsvoorsprong die juist later zijn met lopen. Deze kinderen zijn dusdanig perfectionistisch, dat zij het niet eerder aandurven om te gaan lopen, voordat zij er zeker van zijn dat het gaat lukken.
- Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong hebben weinig behoefte aan slaap en zijn erg energiek
- Vaak is er sprake van een mate van frustratie, een kind wil een bepaalde mijlpaal bereiken, maar heeft niet de mogelijkheden hiervoor. Wanneer het vervolgens toch de mijlpaal bereikt, zie je vaak geen groei binnen de fase van start naar steeds beter, maar is het kind al gelijk op weg om de volgende stap te nemen.
- De taalontwikkeling komt vroeg op gang. Een kind kan al heel jong verbaal duidelijk maken wat het wil. Ook de passieve woordenschat is erg groot. Het kind begrijpt veel.
- Doordat de taalontwikkeling al vroeg op gang komt, zijn deze kinderen al verder in hun persoonlijke ontwikkeling en ontdekken al eerder in hun ontwikkeling hun eigen ‘ik’
- Kent ander soort angsten dan zijn leeftijdsgenootjes, omdat het ook meer doordenkt over eventuele gevolgen
- Spelen liever met oudere kinderen/volwassenen dan met leeftijdgenootjes
- Een aantal kinderen is meer bezig met ‘leren’ dan met ‘spelen’
- Gevorderd gevoel voor humor
- Grote nieuwsgierigheid
- Veel belangstelling voor onderwerpen die buiten de belevingswereld van peuters vallen, zoals thema’s rond leven en dood.
- Voorlopen in cognitieve ontwikkeling (kent kleuren, cijfers, letters, maakt moeilijkere puzzels)
- Grote interesse in kalenders, klokken, structuren en kaarten
- Voor dingen die de interesse hebben, laat het kind een hoge concentratie zien

Een greep uit de kenmerken die jonge kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong laten zien. Een aantal van deze kenmerken kun je navragen bij de ouders, wanneer je vermoedt dat een kind een ontwikkelingsvoorsprong heeft.

Nieuwsgierig geworden naar aanleiding van dit artikel? Wil je meer weten over baby’s en peuters met een ontwikkelingsvoorsprong, neem dan contact op met Christiene Maaijen, onderwijsadviseur jonge kind.